In februari 2025 ging ik op reis naar Cuba. Daar stond ik, op het vliegveld van Havana, backpack op mijn rug, klaar voor 3 weken rondreizen door Cuba. En eerlijk? Het was één van de meest indrukwekkende, leerzame en interessante reizen die ik ooit heb gemaakt. Maar ook één van de meest confronterende. Want terwijl ik genoot van mojito’s, dansende mensen op straat en eindeloze gesprekken met locals, worstelt het Cubaanse volk met een dagelijkse realiteit die je niet terugziet in de reisgidsen.

Als je op Instagram zoekt op Cuba zie je alleen mensen met cocktails op de meest prachtige stranden, of mensen achterin een oldtimer Cabrio in Havana. En alhoewel dat zéker deel is van Cuba, is dat maar één kant van het verhaal. In het nieuws horen we soms die andere kant, van armoede en stroomstoringen. Maar geen van beide laat de nuance van het land zien. Mensen blijven weg vanwege de alarmerende berichten in de media, maar het is juist een reden om nu de Cubaanse bevolking te steunen. En als toerist wordt je vakantie er echt niet minder om.

De daling van toerisme in Cuba

Sinds de pandemie heeft Cuba zware klappen gekregen, met name in de toeristische sector, die essentieel is voor de economie van het eiland. Hele families leven van het inkomen van degene die tours aanbied, de taxi rijdt of een casa kan verhuren. Geen inkomen voor die ene persoon betekent dus armoede voor een hele familie (neven, nichten, opa en oma, iedereen heeft er last van).

In het eerste kwartaal van 2025 is het aantal buitenlandse toeristen met bijna 30% gedaald vergeleken met vorig jaar. Volgens de Cubaanse statistiekdienst ONEI kwamen er tussen januari en maart slechts 571.772 toeristen – een dramatische daling ten opzichte van eerdere jaren. Grote markten zoals Canada, Duitsland, Frankrijk, Spanje en zelfs de VS – waar Cubaanse Amerikanen vaak vandaan komen – zagen forse daling in bezoekersaantallen.

De oorzaken zijn bekend: minder directe vluchten, structurele tekorten in het land, negatieve berichtgeving over stroomstoringen en voedseltekorten, en een algemeen afbrokkelend vertrouwen in de toeristische infrastructuur. Grote luchtvaartmaatschappijen zoals Edelweiss en Condor hebben hun Cuba-routes geschrapt, en zelfs Cubaanse functionarissen erkennen dat een volledig herstel waarschijnlijk pas rond 2030 zal zijn.

Maar degenen die hier het meeste last van hebben, zijn de locals die het dus al zo zwaar hebben met al die tekorten. Dit is dus juist het moment om die reis naar Cuba te plannen en bij te dragen. Elke euro die je nu uitgeeft in Cuba, kan zorgen voor eten op tafel. Bewust en met een positieve impact reizen was nog nooit zo gemakkelijk.

De gevolgen van stroomstoringen in Cuba

Ik ga niet liegen dat je niks merkt van de stroomstoringen in Cuba, want tuurlijk merk je er wat van. Tenzij je lui een week in een luxe resort in Varadero gaat zitten, zul je er ook als toerist last van hebben. In Havana wordt alles wel draaiende gehouden. Want als we zeggen ‘stroomstoring’, hebben we het over een stroombesparing en een overheid die de stroom uit zet. Zij kiezen dus wie wel een geen stroom krijgt, wanneer en hoeveel. Op sommige plekken betekent dat een vast schema, elke dag tussen 7 en 8 ’s ochtends, 5 en 7 ’s avonds en een uurtje of 2 ’s nachts bijvoorbeeld, net genoeg om de koelkast bruikbaar te houden. Maar op sommige plekken is er een geen prioriteit en kan er dagen geen stroom zijn en weer niemand wanneer het terugkomt.

Maar dit is niks nieuws. De problemen begonnen al bij de val van de USSR, de grootste leverancier van olie aan Cuba. Sindsdien is het een zoeken naar genoeg olie en gas. Nu andere landen ook gasproblemen hebben en Rusland zijn eigen gas nodig heeft voor de oorlog, zijn de problemen erger geworden en een grotere druk op het dagelijks leven. Je kunt zien wie als eerste werden afgesloten en wie er pas sinds kort last van hebben.

De Cubaanse steden die zich aan de black-outs hebben aangepast

In Viñales hadden we 4 dagen geen stroom, maar we hebben toch lekker ontbeten en verse koffie gedronken. We gingen ook op bezoek bij een familielid van iemand die ik via Instagram had leren kennen, om wat gezondheidsspullen af te geven voor de lokale bevolking in Cuba. De gastvrijheid in Cuba is eindeloos, zelfs met beperkte voorraden. We dachten dat we gewoon onze spullen zouden afgeven, maar ze nodigde ons uit om te blijven voor koffie en maakte zelfs een bord fruit en een to go tas met fruit voor onze fietstocht. Ze leidde ons rond en liet ons zien hoe ze om de stroomstoringen heen werken: ze koken weer op kolenhouten fornuizen. Ze hebben zich aangepast aan de situatie. We hebben tenslotte eeuwen overleefd zonder stroom, dus er zijn altijd alternatieven. Er is ook vaak een buurman met een generator waar je gewoon je telefoon op kunt laten staan of wiens wifi je even kunt gebruiken. Mensen zitten buiten en hebben veel meer contact met elkaar.

In Trinidad ging het feest ’s avonds gewoon door, met een draadloze box met muziek, waar de hele straat omheen danste. Op een avond gingen we naar ‘Casa de la Música’, een buitenpodium waar elke avond een band speelt en waar de lokale bevolking je salsa leert. Er zou stroom zijn tot 23.00 uur, maar die viel een paar minuten eerder uit, midden in een nummer. Zonder erbij na te denken pakte iedereen in het publiek (inclusief ikzelf) telefoons en lampen en begon de boel te verlichten. De muziek bleef spelen, de mensen bleven dansen en het feest ging door. Cubanen weten hoe ze van het leven moeten genieten, zelfs als het hen voor de voeten loopt. Het is hartverwarmend en daarom is het een van mijn favoriete plekken op aarde.

Geen stroom, geen koffie

Maar in Matanzas was het bijvoorbeeld “geen stroom, geen koffie”. Matanzas stad zit naast het populaire strand resort Varadero en heeft een eigen energiecentrale. Tot eind 2024 deed die het gewoon, waardoor ook Matanzas, net als Havana, altijd stroom had (tenzij het hele eiland zonder stroom zat). Soms moet je dus een beetje aanpassen. Wij vonden uiteindelijk toch een koffietentje met een generator die koffie had en gingen de rest van de dag voor € 0,60 Cuba libre’s. We vonden zelfs een club die vanaf 11 uur stroom had, waardoor het feestje wederom gewoon door kon gaan. Het leek uitgestorven ’s avonds maar na wat rondvragen bleek daar de stroom dus om 11 uur weer te werken en werd daar nog maximaal gebruik van gemaakt.

In Playa Larga, tijdens een klein moment met stroom, gingen we op zoek naar koffie en die vonden we in een winkeltje dat eigenlijk gesloten was, maar waarvan de eigenaar onze behoefte aan koffie erg amusant vond. We stonden er immers de dag ervoor ook, toen was het antwoord ‘geen stroom, geen koffie‘. Dus toen we vroegen ‘er is stroom, is er koffie‘? Maakte ze lachend een kopje voor ons.

Bereid je voor. Neem een stuk of 3 powerbanks mee en zorg dat ze aan de oplader liggen als je op pad gaat, zodat je profiteert van een onverwacht uurtje stroom. Of nog beter: koop een versie met zonnepanelen, want aan zonuren geen gebrek in Cuba. Neem lampjes op batterijen mee en geniet ervan dat je niet 24/7 bereikbaar bent. Download offline kaarten om je route te vinden en vraag ouderwetse hulp, routes en suggesties aan de eigenaren van je casa. Zij kunnen je met alles helpen, geen internet nodig.

Een gebrek aan gas en hoe je dan van A naar B komt

Naast de stroom’storingen’ zorgt een tekort aan gas ook voor moeilijkheden voor vervoer. Je zult rijen aan auto’s bij een benzinestation tegenkomen en bijna geen auto’s op de weg. Echt, we hebben over 3-baans snelwegen gereden waar we een goede 20 minuten van beide kanten geen andere auto tegenkomen. Dat drukt je met de neus op de feiten: er waren ooit genoeg auto’s om een 3-baans snelweg voor aan te leggen. En nu? Er zijn wel auto’s, als je geld hebt, kun je zelfs een nieuwe importeren. Maar veel auto’s zijn gammel en kosten veel geld om te onderhouden. Onderdelen vinden is moeilijk en duur. Daarom worden de meeste auto’s ingezet voor toerisme: als taxi’s.

Locals verplaatsen zich van A naar B met bussen. Lokale bussen zitten bomvol, toeristen bussen hebben vaak nog wel plek. Die zijn prima om te gebruiken. Taxi’s zijn een andere manier. Maar neem de moeite niet om een auto te huren. Als je er uberhaupt één kunt vinden om te huren, betaal je de hoofdprijs. Als je dan nog bereid bent dat te betalen komen de echte problemen. Want waar vind je benzine? Veel benzinestations zijn leeg, vandaar de ellelange rijen. Heb jij zin om elke 3 dagen een dag bij de benzinepomp te staan voor een volle tank? Bespaar jezelf die moeite en neem de bus of een taxi. Zo krijgen zijn weer inkomen en jij hoeft je geen zorgen te maken over een lege tank in the middle of nowhere..

Een gebrek aan eten in Cuba

Een laatste tekort is eten. En ook dat is vooral een probleem voor de locals. De locals zijn degenen die leven van voedselbonnen die steeds minder worden, omdat er minder is. Melk was vorig jaar nog voor iedereen beschikbaar en nu alleen voor kinderen, want het is er gewoon niet. Of niet genoeg voor de voedselbonnen, wel genoeg voor de peperdure supermarkt waar de meeste locals geen geld voor hebben.

Dat geld hebben wij als toerist wel. Alhoewel keuzes beperkt zijn en je waarschijnlijk elke dag hetzelfde eet, is er in restaurants altijd genoeg te vinden. Verwacht geen sterren maaltijden en variatie die zorgt voor een goede balans in voedingsstoffen tijdens je reis. Wij hadden het de laatste week echt zwaar. Te weinig granen, te weinig groente (alleen komkommer, kool en tomaat – 3 weken lang). Maar gelukkig HEEL veel overheerlijk tropisch fruit! Oh wat hebben we daar van genoten. En in de steden vind je prima opties. Vegetarische restaurants in Havana en Trinidad met wat andere soorten groenten die ze hebben weten te verbouwen of importeren en bijvoorbeeld goede Italiaanse restaurants voor de afwisseling. Als het te weinig is, eet je gewoon 4x per dag. Het kost meestal € 6, dus neem gewoon genoeg cash mee (je kunt overal betalen in Euro en Dollar) en geef wat meer uit.

Vliegen naar Cuba

Een laatste obstakel waarom mensen minder snel naar Cuba reizen, is het beperkte aanbod van vluchten. Beetje vreemd voor mij, want wij vliegen ook massaal naar Bangkok met een tussenstop in Dubai. Dus waarom Europeanen niet naar Cuba willen vliegen met een tussenstop in Madrid is mij een raadsel. Of overstappen in Mexico en daar een paar dagen doorbrengen. Er zijn genoeg routes om toch naar Cuba te vliegen. Maar uit onderzoek blijkt dat dit deels is wat toeristen ervan weerhoudt om naar Cuba te reizen. Maar: het gebrek aan vluchten is ook een gevolg van minder toeristen, waardoor er halflege vluchten ontstonden die het voor de luchtvaartmaatschappijen niet meer waard waren. Dus ik denk dat het probleem al veel eerder is begonnen.

Wie heeft er nu echt last van Cuba’s gebrek aan middelen?

Kortom: de locals hebben veel meer last van al deze tekorten dan wij als toeristen. Het vraagt alleen om wat aanpassingsvermogen, maar als je geldt hebt, is er veel te krijgen in Cuba. En dat hebben de meeste Cubanen dus juist net niet. Cuba wordt altijd neergezet als adembenemende bestemming: prachtig witte zandstranden, een walhalla voor duikers en muziek op elke hoek van de straat. Sigaren en mojito’s, het leven is een feestje.

En dat ís het ook. Mensen dansen nog steeds. Maar Cuba is al heel erg lang een arm land. Het is geen Aruba en heeft economisch bar weinig gemeen met de buren van de Bahama’s. Keihard geboycot door Amerika, waardoor ook veel andere landen geen handel met hen willen drijven, ze blijven liever bevriend met Amerika dan met Cuba. Daarnaast zijn er nog een aantal politieke redenen waarom er weinig binnenkomt. Zelfs UNESCO weigert om nog geld te investeren in de vele locaties die op de erfgoedlijst staan, omdat het geld helaas niet besteed werd aan onderhoud.

Maar dat maakt de muziek niet minder goed, de sfeer niet slechter, de rum niet smakelozer en de stranden en natuur niet minder adembenemend mooi. Het land draait voor een groot deel op toerisme. Het is dus zonde dat toeristen wegblijven, nu die armoede meer in het nieuws komt. Want juist nu kunnen ze ons geld zo goed gebruiken. Voor de toeristen is er echt niet zoveel verandert, voor de locals des te meer.

Dus hoe kun je toerisme in Cuba helpen?

Toerisme is een van de weinige directe geldstromen naar de Cubaanse bevolking. Salarissen in staatsbanen liggen rond de €20 per maand, daarmee kom je net rond maar kun je zeker die € 5 fles melk niet betalen. Mensen leven van bijverdiensten, van het verhuren van een kamer, het verkopen van zelfgemaakte souvenirs, of het gidsen van toeristen.

Hier zijn manieren waarop jij jouw reis verantwoordelijk kunt maken:

1. Verblijf in een casa particular

Dit zijn lokale guesthouses gerund door Cubanen zelf. Je huurt een kamer bij de mensen in huis. Soms hebben ze een aantal kamers, vaak ook maar 1. De eigenaren zelf wonen ook in dat huis en maken met liefde een ontbijtje voor je (voor meestal € 5). Zij kunnen je dus met alles helpen en kunnen je als locals de beste tips geven. Casa’s zijn vaak tussen de € 13-20 per nacht, afhankelijk van de locatie.  Je kon ze voorheen boeken via Airbnb, maar ook dat is nu grotendeels geblokkeerd. De beste manier is nu om via Tripadvisor, Google maps or Instagram te zoeken.

Hotels zijn er ook, maar die worden door de overheid gerund, waarvoor personeel dus maar € 20 per maand verdient. Daar steun je dus alleen de overheidpot mee.

2. Boek lokale tours

Kies voor gidsen uit de buurt. Veel Cubanen spreken meerdere talen en kennen hun stad of natuurgebied van binnen en buiten. Een wandeltocht door Havana met een lokale historicus, een kookworkshop in Viñales, of een snorkeltocht vanuit Playa Girón, er is altijd een lokale gids die je mee kan nemen. Hoe te boeken? Vraag je casa. Of wederom via Tripadvisor of Instagram.

3. Gebruik lokale taxi’s

Als je denkt aan Cuba denk je aan oldtimer auto’s, toch? Goed nieuws: dat is de beste keuze! Dat zijn de particuliere auto’s en de opbrengst daarvan gaat dus naar de chauffeur. Wij hadden het idee dat ze vaak met elkaar samenwerken, want we hebben een aantal keer iemand gebeld, waarna uiteindelijk iemand anders ons kwam ophalen. Dus het maakt eigenlijk weinig uit welke auto je kiest (dus kies vooral je favoriete kleur voor je Insta foto’s), je steunt er sowieso een aantal mensen mee. Je kunt onderhandelen over de prijs, dat is vrij normaal. Maar maak het niet te gek. Zoals ik al zei: arm land. Onderhandelen is deel van de cultuur, maar je hoeft ze natuurlijk niet uit te buiten.

Ook hier geldt dat er andere taxi’s zijn, de bekende gele taxi’s, die van de overheid zijn. Wel handig voor lange afstanden, omdat je dan een taxi kunt delen (de ‘colectivo’) en het dus goedkoper is. Maar als je het geld hebt voor een privé taxi voor lange afstanden, zou ik dat zeker aanraden.

4. Steun lokale kunstenaars en winkel eigenaren

Cuba is kunst, muziek en creativiteit. Keuze genoeg dus voor souvenirs. Van kunstenaars die op elke hoek van de straat in Havana staan te schilderen tot kleine ondernemers die vanuit hun huis heerlijke snacks verkopen. Veel mensen zijn creatief en proberen hun skills in te zetten om wat extra geld te verdienen. Geniet van de snacks en neem wat mooie spulletjes mee naar huis. In Trinidad vond ik ook een kleine juwelier, die voor mij op aanvraag een prachtige ring heeft gemaakt. Ik zie z’n stralende blik nog voor me toen ik ‘m kwam ophalen. Door een dagje strand waren we wat laat, dus ik geloof dat ze bang waren dat ik ze had laten zitten met een custom ring. Maar ik ben er nog steeds super blij mee en kan dit iedereen aanraden! Als je het lief vraagt, mag je het vast ook zelf eens proberen.

5. Breng goederen mee

Er is dus heel weinig in Cuba. De Cubaanse artsen zijn één van de beste ter wereld en vliegen het hele continent over voor operaties. Maar in Cuba kunnen ze weinig. Heb je een operatie? Dan moet je zelf alles meenemen, van naalden tot antibiotica en alles er tussenin. Dit kopen locals op de zwarte markt, voor Europese prijzen. Trek je conclusie maar over hoe goed dat systeem werkt. Neem dus spullen mee! Pijnstillers, maandverband, gaasjes, zeep maar ook batterijen, lampjes of als je het geld hebt: powerbanks op zonne-energie, auto onderdelen voor die oldtimers of mini zonnepanelen.

(Neem dus ook genoeg voor jezelf mee, want je kunt het er dus allemaal niet kopen. Vooral dingen als zonnebrand of deet bijvoorbeeld.)

6. Heb geduld en pas je aan

Je zult soms moeten wachten. Op eten, op een taxi, op elektriciteit. Word niet chagrijnig als het wat langer duurt. Neem bijvoorbeeld een spelletje mee om te spelen tijdens het wachten. Dit is ook een fantastische conversation starter en het geeft meteen aan dat je geen haast hebt, dat ze niet hoeven te stressen over jou en dat je je aanpast. Neem lampjes mee en powerbanks, zodat je niet afhankelijk bent van de elektriciteit. Ik had een lampje mee die ik op mijn camera statief kon schroeven, zo was het een staande lamp die we in de kamer of op het terras konden zetten. Onze casa host was onder de indruk van onze voorbereiding en we merkte dat ze op dat moment echt dacht “over hen hoef ik me geen zorgen te maken”. Maak een praatje en toon interesse. Doe een dansje met een local en leer van hen. Ze zijn namelijk verdomd goed in genieten van de kleine dingen in het leven.

Conclusie: nu is het moment voor een reis naar Cuba

Conclusie: ga naar Cuba en laat je verrassen door vriendelijke mensen die ondanks een super zware situatie het meeste van het leven maken. Een land van connectie, creativiteit en trots. Want ondanks alles, zijn de meeste mensen die wij hebben gesproken ontzettend trots op waar ze vandaan komen.

Met een goede voorbereiding is Cuba een gemakkelijk land om te reizen. De locals helpen je echt met alles en iedereen op dat eiland lijkt elkaar te kennen. Als je dus iets nodig hebt, vraag je het bij je casa en komen zij uiteindelijk met een oplossing bij je terug. Je hebt een hele bevolking achter je staan, wat het een ontzettend makkelijk bereisbaar land maakt en super veilig. De sociale controle is hoog, deels omdat er weinig anders te doen is dan alles in de gaten te houden en daarover te roddelen, maar deels omdat het land zo draait op toerisme dat mensen een oogje in het zijl houden.

Wil je naar Cuba maar vind je het toch lastig om deze reis te plannen? Ik kan je als reisplanner helpen met een fantastische reis samenstellen. Wil je liever niet alleen? In de lente van 2026 wil ik een groepsreis naar Cuba organiseren, en jij kunt mee! Meld je aan voor mijn nieuwsbrief om hiervoor op de hoogte te blijven.