Cuba heeft een indruk op mij achtergelaten zoals geen enkel ander land dat tot nu toe heeft gedaan. Een land vol warmte, prachtige natuur, muziek en vriendelijkheid. Maar het is ook een land dat gebukt gaat onder een diepe economische crisis. Als toerist kun merk je dit zeker ook. Eén van de grootste obstakels waar je als reiziger mee te maken krijgt, is vervoer in Cuba – of beter gezegd: het gebrek aan brandstof. Toch hoeft dat je absoluut niet tegen te houden om het eiland te verkennen. Je moet alleen weten hoe. Wij maakten een rondreis door West en centraal Cuba en dit is hoe we dat deden.

Bijna geen treinen in Cuba

Alhoewel je soms nog een spoorweg tegenkomen en op sommige locaties nog wel eens een trein rijdt, is dit heel sporadisch en dus meer als een leuk avontuur dan een manier om van A naar B te komen. Vooral de trein in Trinidad rijdt nog enigszins regelmatig, maar het is vooral wel een kwestie van naar het station lopen en hopen. Zelfs al treinliefhebber, heb ik die moeite niet genomen. Het dichtste dat wij bij een trein kwamen, was de wandelroute in Matanzas. Daar rijdt de trein al zo lang niet meer dat de trein brug over de rivier nu wordt gebruikt als loopbrug door de locals. Nou zijn wij uiteindelijk lekker omgelopen, want weet je hoe ver de planken van een spoorbrug uit elkaar liggen? Doodeng! Wij vonden het risico om uit te glijden en met een been door de brug te vallen uiteindelijk te groot, en er is ook gewoon een voetgangersbrug.

De benzinecrisis: waarom een auto huren in Cuba wordt afgeraden

Cuba staat natuurlijk onder andere bekend om de kleurrijke oldtimer auto’s. Misschien zie je je jezelf al rondcruisen in een flitsende cabrio. Op papier klinkt het aantrekkelijk: zelf een auto huren en in je eigen tempo van Havana naar Trinidad rijden. Maar anno 2025 is dit niet meer zo relaxed. Cuba kampt met een ernstige brandstofcrisis. Het is niet ongewoon dat mensen uren, soms zelfs dagen, in de rij staan bij een tankstation – om dan alsnog te horen dat de pomp leeg is als ze eindelijk aan de beurt zijn. Sommigen rijden tientallen kilometers om überhaupt een werkende pomp te vinden.

En geloof me, als je tijdens een vijf uur durende rit ineens merkt dat je tank bijna leeg is en je hebt geen idee of je onderweg kunt tanken… dat is niet de stress die je op vakantie wilt. Daarnaast zijn huurauto’s duur. Door een dalende vraag naar huurauto’s zijn de prijzen flink opgeschroefd. Je betaald gemakkelijk € 600 voor een week, wat voor Cubaanse standaarden echt bizar hoog is. De alternatieven zoals taxi’s en bussen zijn veel goedkoper en dan hoef je zelf geen uren te besteden aan het tanken. Wat mij betreft is een auto huren dus echt niet aan te raden zolang de benzine crisis in Cuba voortduurt.

Cubaanse oldtimes: het voorbeeld van de leukste én beste keuze

Heb je toch het gevoel dat een reis naar Cuba niet compleet is zonder een ritje in een Cubaanse oldtimer? Snap ik, en dan heb ik goed nieuws: de oldtimers zijn namelijk taxi’s. Naast het feit dat je je in Havana gewoon voor de lol rond kunt laten rijden, zijn het ook gewoon taxi’s die je van A naar B brengen. Sterker nog: het zijn particuliere taxi’s, en daarmee een betere keuze dan de gele taxi’s van de overheid. Je kunt ook kiezen voor een privé-taxi, bijvoorbeeld als je meer comfort wilt of op een tijdstip reist waarop collectivo’s niet rijden. Dan heb je meteen de kans om een ritje te maken in een Cubaanse oldtimer – zo’n iconische Amerikaanse bak uit de jaren ’50. Dit zijn vaak privévoertuigen van lokale chauffeurs.

Het leuke is: hiermee maak je een meer verantwoorde keuze. De gele taxi’s zijn meestal staatsbezit. Dat betekent dat een groot deel van het geld naar de overheid gaat. Oldtimers zijn privébezit, en dus steun je direct de eigenaar en diens familie. Zeker voor korte ritten of routes buiten de toeristische paden is dit een betere, duurzamere keuze.

Collectivo’s, de gedeelde taxi’s

De meest budget vriendelijke optie voor lange afstanden is (verrassend genoeg) een gedeelde taxi: de collectivo. Deze regel je minimaal een dag van te voren en de taxi chauffeurs verzamelen dan een groepje die allemaal dezelfde route afleggen. Soms zit je met 5 man in een kleine auto gepropt, en soms zit je met 7 man in een busje. Net afhankelijk van de route en hoeveel mensen er mee willen.

Zo werkt het: je vraagt bij je casa particular (je lokale accommodatie) om een collectivo te regelen. Zij kennen de chauffeurs persoonlijk en weten precies wie waar en wanneer rijdt. Je krijgt een tijdsindicatie – bijvoorbeeld “tussen half 10 en 10” – en dan is het belangrijk dat je om kwart over 9 klaarstaat. Eerder dan de afgesproken tijd? Hoor ik je denken. Jazeker, verbazingwekkend genoeg zijn Cubaanse taxi’s vaak te vroeg.

Het kan gebeuren dat je in je eentje een collectivo besteld, maar dan wordt van te voren gecommuniceerd of de prijs omhoog gaat. Echt, ze bellen waarschijnlijk 3x om te vragen of het écht oke is en je nog mee wilt. Dus maak je geen zorgen dat je opeens last minute het volle pond moet betalen.

Een alternatief op de gele collectivo’s zijn de particuliere versies. Maar die zijn wat lastiger en ik weet niet zeker of ze overal beschikbaar zijn. In Matanzas werden wij door onze host naar het busstation gebracht, waar een aantal trucks stonden die als collectivo werken. Maar daar geldt dus vol = vol. De auto rijdt niet, als ze ‘m niet vol krijgen. Dat is dus een risico, want het kan dat je uren staat te wachten en de chauffeur dan zegt niet te gaan. Betalen voor het totaal aantal mensen wordt ook niet gewaardeerd, omdat er zo’n tekort aan gas is. Ze rijden gewoon echt niet als het de trip niet waard is.

Als je tijd hebt kun je dit wel proberen, vooral omdat ze dus vaak vanaf het busstation vertrekken. Rijdt de collectivo niet en gaat er later nog een bus, dan heb je altijd een alternatief om toch je reis te kunnen maken. Maar als je liever je dag niet wachtend doorbrengt, raad ik toch de vooraf geregelde collectivo’s aan voor lange reizen.

Tourbussen: praktisch maar duur

Er zijn ook bussen, maar vreemd genoeg zijn die duurder dan de collectivo’s. De prijs an sich is meestal hetzelfde als de collectivo, maar je betaalt hier nog extra voor je baggage. De busstations zijn ook niet overal op handige locaties, die in Havana bijvoorbeeld is heel ver uit het centrum en om daar dan weer te komen, heb je toch een taxi nodig. Collectivo’s zijn dus gemakkelijker én goedkoper. Maar mocht je toch de bus eens willen proberen of prijzen willen vergelijken: de 2 tourbus organisaties zijn Viazul en Mintur. Deze rijden vaste routes tussen populaire bestemmingen zoals Havana, Viñales, Cienfuegos, Trinidad en Varadero.

Lokale bussen: goedkoop maar lokaal vervoer

In steden rijden ook gewone stadsbussen. Die kosten letterlijk een paar cent – maar zijn vaak overvol. Voor veel Cubanen is het hun enige manier van vervoer, zeker nu brandstof zo schaars is en het merendeel van de bevolking geen eigen auto heeft – of er geen benzine voor kan kopen. Importeren van auto’s is bijna onmogelijk, en het onderhouden van een oldtimer is peperduur. Zonder inkomsten uit toerisme zijn ze voor de meeste Cubanen niet rendabel. Vandaar dat de meeste oldtimers dus als taxi’s worden gebruikt, alleen op die manier kunnen ze het onderhoud betalen.

De stadsbussen in Cuba zijn prima, goedkoop en rijden vrij regelmatig (maar zonder schema). Maar laat locals voorgaan als het druk is. Zij hebben het harder nodig. Is er wél plek? Dan is het absoluut een leuke ervaring om een ritje te maken met een overvolle bus, tussen de muziekboxen en lokale bevolking. Wij hebben hele gezellige praatjes gemaakt in de bus, die we dus in een taxi niet zouden hebben gehad.

Wandelen en fietsen in Cuba

Een onderschatte manier van vervoer in Cuba is gewoon: lopen. Steden zijn compact, het verkeer is minimaal (want: geen benzine) en het tempo ligt laag. Het is bovendien een geweldige manier om het leven op straat te ervaren – van domino-spelende mannen tot kinderen die honkballen met een kapotte bezemsteel.

Ook fietsen is een aanrader. Vraag je casa particular of ze weten waar je een fiets kunt huren – meestal kennen ze wel iemand in de buurt: een buurman, een neef, een vriend. Voor zo’n vijf euro per dag heb je een eenvoudige fiets, waarmee je perfect naar het strand kunt bij Trinidad, of een tochtje kunt maken door de groene vallei van Viñales.

Sommige locals zullen je voor gek verklaren als je zegt dat je wilt fietsen – zij doen het simpelweg niet. Niet omdat het niet kan, maar omdat veel Cubanen niet genoeg goede voeding binnenkrijgen om er de fysieke kracht voor op te bouwen. Laat dat je dus niet afschrikken. Fietsen in Cuba is ontzettend veilig en goed te doen. Je moet soms wel opletten voor gaten in de weg, maar over ander verkeer hoef je je geen zorgen te maken – er zijn niet genoeg auto’s op de weg om een risico te vormen. En de auto’s die er wel zijn, zullen met een flinke boog om je heen rijden en waarschijnlijk even toeteren of zwaaien.

Fietsen geeft je in Cuba de meeste flexibiliteit, omdat je verder echt vast zit aan afgesproken tijden met een taxi of de tijden van de tourbussen. Dus dit is een ontspannen manier om het land te verkennen. Ben je van plan om te fietsen in Cuba? Neem dan een banden plak setje mee (of een paar), voor jezelf onderweg maar ook voor de mensen die de fietsen verhuren. Ook dit is niet verkrijgbaar in Cuba dus op die manier help je hen de fietsen onderhouden.

Geen zin om zelf te fietsen? Dan kun je voor een paar cent een bicitaxi nemen. Deze rijden binnen de steden korte afstanden.

Vervoer in Cuba heeft nog best wat opties

Vervoer in Cuba is niet zo vanzelfsprekend als in de meeste andere landen. Je moet er beter over nadenken, maar het viel ons alles mee. We gingen er echt vanuit dat het meer moeite zou kosten, maar hebben maar 1x een lastige situatie gehad. Dit was puur door misinformatie van onze casa host, die zei dat er wel een lokale bus zou gaan op zondag. Maar zowel bussen als de particuliere collectivo’s reden niet. Houd daar dus ook rekening mee: zondag is niet de beste reisdag als je iets anders dan een collectivo wilt boeken.

Maar wij zagen juist ook in het vervoer de charmes van Cuba terug. Het feit dat er altijd wel iemand in de buurt is met fietsen en dat taxi’s voor je geregeld worden zodat jij lekker kunt genieten van je vakantie. Het was uiteindelijk totaal niet stressvol, door het behulpzame karakter van de Cubanen. En elk soort vervoer was een avontuur op zichzelf. Lange taxi ritten met stopt langs de weg, waar iemand in the middle of nowhere een varken aan het spit had gehangen en fietsend zigzaggen rond de gaten in het wegdek. Wat je ook kiest, het is een goede keuze. (Behalve dus op dit moment een auto huren.)