Italië is een geliefde vakantiebestemming die op veel locaties flink te kampen heeft met massatoerisme. Toch is er ook een hele andere kant aan dit land. Er zijn namelijk flink wat spooksteden in Italië te vinden, waar de bevolking weggetrokken is en de overheid het maar niet voor elkaar krijgt om weer nieuw leven in te blazen. Kleine dorpjes die vooral voor jonge generaties niet genoeg te bieden hadden, waardoor ze naar de grote steden verhuisden. Door de vergrijzing blijven er steeds minder mensen over en heeft de overheid verschillende projecten opgezet om bijvoorbeeld huizen te verkopen voor een euro. De voorwaarden zijn dan bijvoorbeeld dat je er minimaal 10 jaar moet wonen, of ook een bedrijf op moet zetten. Denk aan een bakker, hotel of restaurant. Erg succesvol zijn deze projecten niet, maar toch zijn er een aantal dorpen waar weer nieuw leven in is geblazen, en die nu een populaire toeristen trekpleister zijn.

Geen onbekend fenomeen

De leegloop van kleine dorpjes is niks nieuws. Als je naar de geschiedenis van de hele wereld kijkt, zie je dat mensen altijd economische kansen opzoeken. Havensteden waren altijd een bron van activiteit, maar door de ontwikkelingen van auto’s, vrachtwagens en vliegtuigen is dat bijvoorbeeld ook wat afgenomen. Er zijn nu meerdere vormen van transport, waardoor een havenstad niet perse meer de rijke stad van het land is. Ook met de opkomst van fabrieken, vertrokken mensen naar de steden en dorpen in de buurt van deze fabrieken, om werk te zoeken. En vandaag de dag is het meeste werk te vinden in de steden. Je kunt in een klein dorpje misschien in de supermarkt werken, op een boerderij of bij een lokaal klusbedrijf, maar als je voor een groot bedrijf wilt werken en carrière wilt maken, moet je in de stad zijn.

Wat de situatie in Italië lastiger maakt, is dat de vergrijzing daar harder loopt dan in andere landen en de economie niet al te sterk is. Binnen een grenzeloos Europa, betekent dat niet alleen dat jongeren voor carrièrekansen naar de stad vertrekken, maar ook regelmatig dat die stad niet in Italië ligt. Daardoor gaat de leegstroom dus nog harder en zijn er minder kansen voor ondernemers om iets nieuws op te zetten in kleinere dorpen en steden.

Toch zijn er een aantal ondernemers geweest die die kans wel hebben gegrepen, en spookdorpen in Italië nieuw leven in hebben geblazen.

Alberobello

Alberobello, inmiddels wereldberoemd vanwege de unieke trulli huisjes, was zo’n 30/40 jaar geleden bijna verlaten. De meeste huisjes raakte in verval en er woonde nog maar een handjevol mensen die gehecht waren aan hun dorp. Een vastgoedinvesteerder besloot een aantal trulli op te kopen en op te knappen, en als snel volgden er meer mensen. Ook degenen die nog in het dorp woonde gingen aan de slag met hun huisjes en sommigen kochten er een tweede trullo bij, om te verhuren. In 1996 werd het dorp op de UNESCO-werelderfgoedlijst gezet, waardoor het eindelijk aandacht begon te krijgen.

Vandaag de dag is het een populaire vakantiebestemming en zijn de trulli omgevormd tot accommodaties, kunstenaarswerkplaatsen, winkeltjes en restaurants. Ook de dorpjes in de omgeving waar je hier en daar een trullo tegenkomt, zijn populairder geworden. Onder andere Locorotondo en Martina Franca profiteren mee van het succes van Alberobello. Alberobello wint het wel in bezoekersaantallen. Je vindt hier namelijk de meeste trulli bij elkaar, wat er bijzonder uitziet.

Inmiddels is Alberobello zelfs zo populair, dat het op het randje van massatoerisme zit. In de zomermaanden is het er ontzettend druk en die populariteit zorgt ook voor bijvoorbeeld verhoogde kosten in onderhoud. Dat is de keerzijde van het succes, er is een kantelpunt waarop de heropleving van een spookstad, verandert in een door toeristen overspoelde stad, die de lokale bewoners wegjagen.

Matera

Een ander goed voorbeeld in de buurt is Matera. Ooit bekend als de ‘schande van Italië’, omdat het een boegbeeld van armoede en ziekte was. De grotwoningen, ook wel ‘Sassi’ genoemd, waren in de jaren ’50 broeihaarden van ziekte, omdat er nauwelijks voorzieningen waren en mensen er samen met onder andere geiten in woonde. De bewoners werden geëvacueerd en de grotten raakte in verval, tot er een spookstad over bleef. Toch is Matera nooit volledig verlaten geweest. Sterker nog, het is de stad die het langste aaneengesloten bewoond is gebleven. De achterblijvers vonden manieren om hun Sassi wat op te knappen en beter bewoonbaar te maken.

Ook hier kwamen uiteindelijk ondernemers en investeerders op de stad af, die geld pompten in restauratie. De Sassi werden voorzien van stromend water en elektriciteit, om ze leefbaar te maken, maar ook om ze te kunnen verhuren als accommodaties voor toeristen. Inmiddels vind je een aantal unieke grot hotels, waar je zelf kunt ervaren hoe het is om in een Sassi te leven.

Dit komt zeker wel eens met gebreken. Door het gebrek aan ramen en ventilatie is het er eigenlijk altijd vochtig. Sommige hotels hebben iets meer geïnvesteerd in luchtfiltering, waardoor het beter aanvoelt. Ook in de zomer zijn de Sassi waarschijnlijk minder vochtig dan in regenachtige periodes. Maar een uniek verblijf is gegarandeerd! In de stad vind je verder ook een grot kerk en een aantal Sassi die in hun oorspronkelijke staat zijn behouden, die je als museum kunt bezoeken.

In 2019 kreeg Matera de titel van Europese Culturele Hoofdstad, met als doel om de stad op de kaart te zetten als ‘slowtravel’ bestemming. Een stad waar je tijdelijk wordt ontvangen als extra inwoner en waar je hopelijk wat langer verblijft dan één of twee dagen. Of dat echt gelukt is, is onduidelijk. Dat het de stad op de kaart heeft gezet en het toerisme in de afgelopen 5 jaar gigantisch gegroeid is, is duidelijk.