De wereld en het klimaat veranderen, en daarmee ook de manier waarop we reizen. Waar zonovergoten bestemmingen zoals Italië, Griekenland en Turkije jarenlang de favorieten waren voor zomervakanties, worden de temperaturen langzaamaan lichtelijk ondragelijk in de zomermaanden, waardoor we massaal op zoek gaan naar koelere bestemmingen. Denk aan reizen naar Scandinavië, Canada of Schotland. Dit is inmiddels zo’n grote trend dat het een fancy nieuwe naam heeft: coolcations. Maar wat betekent deze trend precies voor de toekomst van toerisme? Is dit iets waar we ons zorgen over moeten maken, of zorgt het juist ook voor wat rust in de overspoelde bestemmingen die zo leiden onder massatoerisme? Ik leg het je uit.

Coolcation: waar komt het vandaan?

De term “coolcation” verwijst naar vakanties naar koelere bestemmingen, vooral tijdens de zomer. Vooral de zomer van 2023 heeft een rol gespeeld in deze kanteling. Mede dankzij het natuurfenomeen El Niño hadden onze geliefde zonbestemmingen flink te kampen met hittegolven en bosbranden. Zelf zat ik in Izmir, Turkije, waar het weken lang boven de 40 graden was. Sommige dagen zelfs zo ver boven de 40 graden dat het ’s nachts ook niet onder de 40 graden kwam. Zelfs de zee was rond de 38 graden, waardoor het amper voor verkoeling zorgde. (Net zo min als het water van Pamukkale – zie foto.) De enige optie die je dan nog hebt, is de hele dag in de airco blijven zitten: fijne vakantie!

Ook ik maakte dus in 2024 de bewuste keuze om in het voorjaar naar Italië en Frankrijk af te reizen, en de zomer juist in Nederland door te brengen. (Wat natuurlijk tegenviel, want Nederlandse zomers. Maar beter dan de hitte.)

Een coolcation is precies dat, de keuze om te reizen naar regio’s met mildere temperaturen. Denk hierbij aan de fjorden van Noorwegen, de Schotse Hooglanden, of de ongerepte wildernis van Alaska. Uit onderzoek blijkt dat noordelijke landen zoals Scandinavië, IJsland en ook Nederland de komende jaren een toeristengroei kunnen verwachten, terwijl de traditionele zonnige bestemmingen in Zuid-Europa en Noord-Afrika een grote daling voorspellen. Sterker nog, deze zomer was er al een flinke groei in zomertoerisme, met cijfers tussen 13 en 49%! Over het jaar verdeeld zullen die cijfers wat anders liggen, omdat mensen ook kiezen voor reizen in het laagseizoen. Maar dit laat wel zien dat coolcations hot en happening zijn.

De voordelen van coolcations

Zoals met alles, zijn er voor- en nadelen aan veranderingen. Aangezien coolcations een relatief nieuwe trend zijn, is het moeilijk om nu al te zeggen of er meer voordelen of nadelen zijn. Maar hier zijn in ieder geval wat voordelen.

1. Economische groei voor nieuwe regio’s

Coolcations zorgen er voor de nieuwe regio’s juist voor dat ze economisch kunnen groeien door extra inkomsten. Er is bijvoorbeeld meer behoefte aan hotels, maar ook tours verkopen meer, lokale restaurants zitten vaker vol en lokale kunstenaars verkopen hun producten als souvenirs. Deze landen zijn niet afhankelijk van toerisme, maar verwelkomen de mogelijkheden voor extra inkomen. Met de kennis die we hebben over massatoerisme en de effecten, kunnen de overheden in die landen ervoor zorgen dat toerisme hier vanaf het begin beter in banen geleid wordt, waardoor de effecten van massatoerisme voorkomen kunnen worden. Zo krijgen ze hopelijk alleen de voordelen van toerisme, niet de nadelen. 

2. Minder druk op populaire bestemmingen

Zuidelijke vakantiebestemmingen zoals Spanje, Griekenland en Italië kampen al jaren met massatoerisme. In de zomer van 2024 hebben we op meerdere plekken protestacties gezien tegen massatoerisme en als je een klein beetje om je heen kijkt, merk je steeds meer weerstand tegen toerisme op drukke bestemmingen. Als mensen wat minder massaal naar deze bestemmingen trekken, krijgen de locals eindelijk wat ruimte om weer van hun eigen stad of land te genieten.

Maar daarbij krijgt ook de natuur de kans om te herstellen. Denk bijvoorbeeld aan drukbezochte stranden op Griekse eilanden, waar de rotsen de afgelopen jaren steeds verder afbrokkelen onder het gewicht van toeristen die op de rand gaan zitten. (Guilty, oeps.) Planten en grassen die daar normaal misschien bovenop groeien en met de wortelen de boel bij elkaar houden, krijgen weer een kans om te groeien, als er minder mensen overheen lopen. Minder toerisme betekent ook minder druk op natuurlijke hulpbronnen, zoals water, en minder afval en vervuiling.

3. Gemakkelijker duurzaam reizen

Een coolcation biedt ook voor ons als reizigers een manier om duurzamer en bewuster te reizen. Je komt op minder bezochte bestemmingen meer ongerepte natuur tegen en meer authentieke ervaringen. Omarm dat, en zorg dat je direct de juiste duurzame keuzes maakt. Kies voor de lokale ervaringen, de lokale restaurants in plaats van fastfood ketens en de lokale accommodaties in plaats van keten hotels. Landen die nog niet volgebouwd zijn met hotels of resorts voor toeristen, hebben vaak nog grotere delen van ongerepte natuur. Dit is de kans om te zorgen dat we die mooie stukken beschermen, door op een bewuste manier te reizen, met respect voor mens en natuur.

4. Een langer toerisme seizoen

Het feit dat mensen op zoek gaan naar koelere bestemmingen in de zomer, betekent niet per definitie dat ze niet meer naar de oude bestemmingen gaan. Dit verplaatst al jaren. Waar het zomerseizoen in Europa lange tijd juli & augustus was, is het al uitgebreid naar april tot september of zelfs oktober. Veel mensen kiezen er nu ook voor om in de zomer bijvoorbeeld een weekje naar Schotland te gaan en in oktober nog een weekje naar Italië. We hebben dus eigenlijk 2 ontwikkelingen:

• Een groeiende groep toeristen die niet (of minder) in de zomer op vakantie gaat, maar in het schouderseizoen
• Een groeiende groep toeristen die naar koelere bestemmingen afreist, en de populaire vakantiebestemmingen links laat liggen

Beide zorgen ervoor dat er minder druk is op deze bestemmingen, en dus minder massatoerisme. Ook omdat de verplaatsing van toeristen dus niet van Zuid naar Noord is, maar ook van zomer naar lente/herfst. En het beste daarbij is dus dat het seizoen langer is. Waar veel vakantiebestemmingen in de winter verlaten zijn, is het dus op steeds meer plekken mogelijk om een groot deel van het jaar te genieten van deze mooie bestemmingen. Het zou best eens kunnen zijn dat het seizoen binnenkort al in maart begint en pas in november eindigt. 

Mogelijke nadelen van coolcations

Nou zijn wij als mensen heel goed in fouten herhalen, dus zijn er ook veel doemscenario’s waarbij dezelfde problemen in de huidige systeem zich gewoon 1 op 1 verplaatsen naar de nieuwe vakantiebestemmingen. Enkele mogelijke nadelen van coolcations:

1. Verschuiving van overtoerisme

Als de toenemende stroom aan toeristen naar de koelere bestemmingen niet direct gestroomlijnd wordt, krijgen we natuurlijk dezelfde massatoerisme problemen. Er hoeft maar 1 social media post viral te gaan en het jaar erop staat een pittoresk dorpje zoals Hallstatt in Oostenrijk vol met toerbussen en 10x zoveel toeristen als het dorp inwoners heeft.

Veel noordelijke bestemmingen hebben nog prachtige stukken ongerepte natuur. Een aantrekkingskracht van deze bestemmingen, maar natuurlijk ook iets dat gemakkelijk verstoord kan worden als er opeens veel meer mensen heen trekken. Meer mensen die dezelfde routes hiken, zorgt voor de verstoring van de natuur. Maar ook bedrijven kunnen een probleem gaan vormen. Bijvoorbeeld door hotels te bouwen in de bergen, waar normaal maar een handje vol fanatieke hikers een tentje op zou zetten voor een nachtje. Ook kabelbanen, bustours en zelfs de aanleg van nieuwe spoorlijnen voor bereikbaarheid kunnen de natuur verstoren. Ook hier moeten door de overheid bewuste keuzes gemaakt worden, want bedrijven zien al snel dollartekens bij een toename in toerisme. Maar denk bijvoorbeeld ook aan de huizencrisis omdat panden worden opgekocht voor Airbnb of er alleen nog bouwvergunningen worden uitgegeven voor grote resorts, in plaats van huizen voor de lokale bevolking. Zonder goede plannen, is dit een onvermijdelijk probleem.

2. Economische impact op warme bestemmingen

Alhoewel massatoerisme nu een hot topic is, en zeker een groot probleem vormt, zijn er ook bestemmingen die opgebloeid zijn door toerisme. Sommige bestemmingen zijn inmiddels echt afhankelijk van toerisme en als dat teveel afneemt, komt er niet voldoende geld meer binnen. En helaas zijn het meestal de lokale bedrijven die daar als eerste last van krijgen. Grote ketenhotels blijven wel draaien op inkomsten vanuit andere hotels, of hebben de mogelijkheid om naar een kleiner pand te verhuizen met minder kamers, om zo toch te blijven draaien. Maar een kleine B&B met 4 tot 6 kamers, heeft een flink probleem als er opeens gemiddeld maar 2 kamers verhuurd zijn. En het sluiten van zo’n B&B betekent vaak ook dat de bewoners zelf hun huis ook kwijtraken.

Een té grote verschuiving, is dus ook niet goed. De verwachte krimp is zo’n 3 tot 6%, wat natuurlijk niet heel dramatisch klinkt. Maar dat betekent natuurlijk niet dat het overal maar 3% is. Het kan zijn dat het ene dorpje een 40% daling ziet, terwijl bijvoorbeeld een grote stad alsnog een groei ziet, omdat mensen besluiten in de winter nog een citytripje te doen.

3. Verlies van authenticiteit

Meer toeristen betekent een toename van ketens, die duiken nou eenmaal op wat geld opbrengt. Dit kan ervoor zorgen dat de authentieke sfeer van deze bestemmingen verloren gaat. Lokale bedrijven worden weggeduwd door de grote internationale bedrijven en tours worden opgezet door buitenlanders die van wikipedia hebben geleerd hoe de geschiedenis en cultuur in elkaar zitten. En dat terwijl authentieke ervaringen een bestemming juist zo mooi maken en je helpen om een bestemming echt te leren kennen.

4. Ecologische schade

Ongerepte locaties, en vooral de natuur, kunnen flink getroffen worden door een toename van toerisme. Naast bijvoorbeeld de bouw van hotels in de bergen of de aanleg van nieuwe (spoor)wegen, kunnen tours de lokale natuur ook aantasten. Bijvoorbeeld doordat er elke dag honderden mensen over dezelfde route banjeren, waardoor de ecosystemen beschadigen. Maar ook bijvoorbeeld tours met dieren. In Noord Schotland en op de Faroe eilanden vind je bijvoorbeeld Puffins, in Noorwegen vind je walvissen. Er is al veel twijfel over huidige tours, in hoeverre ze het welzijn van deze dieren belangrijk vinden. Maar als er opeens 3x zoveel tours worden aangeboden, wordt de rust van deze dieren echt verstoord. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor de populaties.

5. De prijzen rijzen de pan uit

De prijzen van de nieuwe bestemmingen zullen oplopen, daar kom je niet omheen. Dit heeft 2 kanten:

• Het wordt duurder voor ons om deze bestemmingen te bezoeken
• Het wordt duurder voor de lokale bevolking om eten te kopen

Die eerste is jammer voor ons, maar uiteindelijk is vakantie natuurlijk gewoon luxe. Maar het probleem ligt natuurlijk bij de betaalbaarheid voor de lokale bevolking. We zien dit op verschillende plekken al gebeuren, met als heel goed voorbeeld Bali. Door massatoerisme zijn de prijzen van huizen, maar ook van dagelijkse boodschappen, kleding en benzine ontzettend gestegen. Voor toeristen is Bali nog steeds vrij goedkoop, dus die hebben de hogere prijzen er wel voor over. En dat is dus precies het probleem. Omdat de toeristen de hoofdprijs willen betalen, en er genoeg rondlopen om voor de verkopers de rekeningen te betalen, passen ze hun prijzen aan aan de toeristen. Dat de lokale bevolking de producten niet meer kan betalen, is niet de ondernemers’ probleem. 

Wat is de meest duurzame keuze?

Nu je de voor- en nadelen kent van coolcations, vraag je je waarschijnlijk af wat nu de beste keuze is. Er wordt wel eens gezegd dat “de meest duurzame reis die je kunt nemen, is de degene die je niet neemt”. Dat fabeltje wil ik meteen even ontkrachten. In de winter zit je in Nederland in een huis met de verwarming aan, terwijl je waarschijnlijk overal met de auto heen gaat, omdat het weer dramatisch is. Neem je in die periode een trein naar Zuid-Spanje of Italië, waar je lekker buiten rondwandelt of gaat treinreizen, ben je duurzamer bezig. Duurzaam reizen draait niet alleen om de vraag vliegen of niet vliegen. Duurzaamheid zit hem ook in je dagelijkse keuzes.

Dat betekent dus ook dat je heel veel bewuste keuzes kan maken, zowel thuis als op reis. Duurzaam reizen is niet zwart/wit, het is altijd een afweging en je kunt áltijd duurzame keuzes maken. Om dit artikel niet nog langer te maken dan het al is, heb ik daarvoor een apart artikel geschreven. Lees hier meer over je keuzes voor duurzame reizen.