De reiswereld is langzaam aan het veranderen. Reizen is de afgelopen jaren steeds toegankelijker geworden voor meer mensen, mede dankzij budget vluchten. Dit leidt uiteindelijk wel tot meer massatoerisme, waar we vooral in de zomer van 2024 heel veel over gehoord hebben. Met onder andere protesten in Spanje, maar ook maatregelen in bijvoorbeeld Venetië, wordt de impact van massatoerisme flink duidelijk.

Daarnaast begint klimaatverandering echt zichtbaar te worden. De zomer van 2023 was, mede dankzij El Niño, op veel plekken snikheet. Ikzelf ben ook bijna gesmolten in Turkije en vond het een goed idee om de zomer van 2024 lekker in het mildere Nederland door te brengen. Hier is de temperatuur juist steeds aangenamer, en dat merk je. Meer mensen ontwijken het hete zomerseizoen en gaan juist in het voor- en najaar op reis. En laat reizen in het laagseizoen nou net een lekker duurzame keuze zijn!

1. Verlichting van massatoerisme

De eerste reden waarom reizen in het laagseizoen duurzaam is, is dus vanwege massatoerisme. Veel mensen zijn natuurlijk afhankelijk van de zomervakantie, wanneer de kids vrij zijn. Die zomervakantie valt in héél veel landen in juli en/of augustus. Dus het is dan per definitie drukker dan welke andere maand dan ook, waar je ook heen gaat. Maar vroeger bleef het de rest van het jaar verbazingwekkend stil. Veel hotels en campings gingen vanaf september al dicht en pas in mei of juni weer open. Stel je eens voor hoeveel je dan moet verdienen in die 2-4 maanden, om een heel jaar rond te komen. Voor veel mensen was de toerismesector een tijdelijke baan, en de rest van het jaar hadden ze een andere baan.

In sommige landen is dit nog steeds zo. De Griekse eilanden bijvoorbeeld zijn complete spookeilanden zodra iedereen in oktober is vertrokken. Ik heb dat zelf meegemaakt in Zakynthos, waar nog net geen loogkruid (of tumbleweed) voorbij waaide. Je weet wel, zo’n strobal zoals in een wildwestfilm als een dorpje volledig verlaten is.. Maar in de zomer kun je er je kont niet keren. Gezellig, lig je met 500 andere bootjes voor shipwreck beach te dobberen, probeer dan maar eens een leuke foto voor je Instagram te maken!

Reizen in het laagseizoen of schouderseizoen (de maanden net voor en na het hoogseizoen) zorgt voor meer rust. Dat is fijn voor jou als reiziger, want je kunt ten minste rondlopen zonder je door een mensenmassa heen te moeten werken. Maar het is ook fijn voor de lokale bevolking en de natuur. Die worden zwaar overbelast door die massa’s aan mensen die in één keer op dezelfde plek zijn. Restaurants zitten vol en het personeel rent de benen uit hun lijf. Als ze überhaupt op werk aan komen, want ook zij moeten zich door die mensenmassa heenwerken in het hoogseizoen. Als we de stroom van toeristen wat meer zouden verspreiden over het jaar, is het voor hen het hele jaar behapbaar. 

3. Diepere en authentieke ervaringen

Nog een voordeel van reizen in het laagseizoen is dat het veel gemakkelijker is om met de lokale bevolking in contact te komen, omdat ze het dus veel rustiger hebben. Zij zijn geïnteresseerd in jou, want wat drijft jou om niet met de massa mee te deinen en in het hoogseizoen te reizen? Maar het is voor jou ook gemakkelijker om een praatje aan te knopen, omdat ze dus minder druk zijn. Dit is dus hét moment om meer te leren over de lokale cultuur en een meer authentieke ervaring te krijgen.

Verblijf je bijvoorbeeld in een agriturismo in Italië, dan is de kans veel groter dat je in het laagseizoen bijvoorbeeld wordt gevraagd om mee te koken, terwijl je in het hoogseizoen een betaalde kook workshop zou moeten boeken, die veel minder authentiek is. Nu wil ik absoluut niet zeggen dat een kookworkshop in Italië een slecht idee is. Maar of je met 20 mensen een workshop doet, die ingestudeerd is en aangepast is aan toeristen, of met “nonna” in de keuken pasta staat te maken, is wel iets heel anders. Je kunt veel meer vragen stellen en waarschijnlijk wordt er veel meer gemaakt dan de standaard pasta’s van de kookworkshop.

En buiten het toeristen hoogseizoen is natuurlijk nog van alles te beleven. Denk aan activiteiten rondom de kerst (maar dan dus niet de massa locaties zoals de kerstmarkten in Duitsland), carnaval of andere lokale festiviteiten. Zo vieren ze op veel Griekse eilanden in februari gewoon carnaval, zonder toeristen. Dat zijn activiteiten die je echt laten zien hoe de lokale bevolking leeft en bepaalde belangrijke feestdagen viert. Maar ook de algemene highlights van de seizoenen, zoals de mooie herfstkleuren, stadjes bedekt in een laag sneeuw of juist het ontpoppen van de wereld in de lente.

4. Verminderde ecologische voetafdruk

Last but not least, reizen in het laagseizoen kan direct bijdragen aan een lagere milieubelasting. Met minder toeristen is er minder verkeerscongestie (files), wat leidt tot een lagere CO2-uitstoot in populaire bestemmingen. Accommodaties en attracties hoeven niet op maximale capaciteit te draaien, wat resulteert in een lager energie- en waterverbruik.

Natuurgebieden krijgen de kans om te herstellen van de drukke periodes, wat essentieel is voor het behoud van kwetsbare ecosystemen. Als reiziger in het laagseizoen heb je de unieke kans om deze gebieden te ervaren op een manier die minimale impact heeft op de omgeving.

Voorbeeldje van hoe dat werkt met massatoerisme en schade. Stel je voor dat je met 10 man op een houten bankje gaat zitten. Dan is de kans vrij groot dat ‘ie doorzakt, toch? Maar als er 10 dagen lang één persoon op dat bankje zit, gebeurt er niks. Dan heb je misschien wel 1000 dagen nodig voor de bank begint door te breken. Zo werkt het dus ook met toerisme. Zowel de natuur heeft het zwaarder met mensenmassa’s, maar ook bijvoorbeeld bruggen en trappen hebben sneller een opknapbeurt nodig als er elke dag mensenmassa’s overheen lopen. 

Nadelen aan het laagseizoen

Zijn er dan geen nadelen aan het laagseizoen? Tuurlijk wel. Uiteindelijk is de zomervakantie niet de enige reden dat ons systeem zo seizoensgebonden is. In veel landen heb je bijvoorbeeld ook regenseizoen, waar het echt dagelijks flink kan plenzen. Niet heel ideaal. Ook niet onbegaanbaar, maar je moet dan wel wat meer ruimte hebben om je planning aan te passen en een paar uur in een restaurantje door te willen brengen, terwijl je wacht tot de bui over is.

Daarbij is het dus in de winter ook niet erg lekker om aan het strand te liggen op een mooi Grieks eiland, wat toch voor veel mensen de voornaamste reden is voor een reis naar Griekenland. Ook dobber je dus op Zakynthos niet met 500 andere bootjes voor shipwreck beach, omdat er dus helemaal geen bootjes te huur zijn, vanwege de sterkere stromingen in de winter. Het is dus wel een ander soort vakantie. Dat is ook waarom veel steden het hele jaar last hebben van massatoerisme, want een citytripje kan altijd wel. Maar een strandvakantie in de winter is op veel locaties net zo min een optie als een ski-vakantie in de zomer. Alhoewel die strandvakantie in Zuid-Europa in november bijvoorbeeld nog prima te doen is!

Maar zoals ik al zei, verandert klimaatverandering ons reisgedrag ook. Het regenseizoen duurt op veel plekken minder lang, waardoor mensen toch die randjes van het seizoen ook als reisoptie zien. Ook in Europa zien meer extreem weer, zoals hittegolven in de zomer en overstromingen in het voor- en najaar. Dat zorgt er ook voor dat mensen vaker in september of oktober nog even lekker de zon opzoeken, terwijl ze in de zomer juist verkoeling zoeken.

De verwachting is dat de lijn van Zuid-Europa tot Noord-Afrika in de komende jaren zo’n 5% zomertoerisme gaat verliezen, terwijl Scandinavië, Engeland en Canada een 5% groei gaat zien. En nu, in het najaar van 2024, zien we al een verschuiving van toerisme per seizoen. Onder andere Spanje, Portugal en Griekenland zien een verschuiving naar het schouderseizoen.