Misschien heb je nog nooit van het land Moldavië gehoord, of dacht je dat het een fictief land uit een Disneyfilm was. Maar het is een echt land, met een zeer rijke geschiedenis, die heeft geresulteerd in een van de interessantste culturen die ik ooit heb bezocht. Dit piepkleine landje in Oost-Europa had door de geschiedenis heen te maken met constante veranderingen. Toch slaagde Moldavië erin om een ongelooflijk sterke samenleving op te bouwen met enkele van de vriendelijkste mensen die je ooit zult ontmoeten. Ik neem je mee in de geschiedenis en cultuur van Moldavië.

Na de val van het Russische Rijk in 1917 verklaarde Bessarabië (zoals Moldavië toen nog heette) zich uiteindelijk onafhankelijk en vormde een unie met Roemenië. In 1940 werd Bessarabië weer op gewelddadige wijze geannexeerd door Jozef Stalin. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam Moldavië in het kruisvuur tussen nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie terecht, met veel verwoesting en verloren levens tot gevolg.

Onafhankelijkheid van Moldavië

Na de ontbinding van de Sovjet-Unie in 1991 werd Moldavië eindelijk onafhankelijk. Die weg naar onafhankelijkheid verliep echter nog steeds niet al te soepel. Moldavië kreeg te maken met economische uitdagingen, politieke instabiliteit en het Transnistrische conflict, een afscheidingsbeweging die uitliep tot een bevroren conflict en de afscheiding van Transnistrië van Moldavië.

Toch heeft Moldavië ondanks alles haar culturele tradities, taal en een sterk gevoel van nationale identiteit weten te behouden. Maar de effecten van de historische gebeurtenissen op de lokale gemeenschap zijn vandaag de dag nog steeds voelbaar. Moldavië blijft een divers land, waar Roemeense, Russische, Oekraïense en andere culturele invloeden naast elkaar bestaan.

De strijd en de triomfen uit het verleden hebben de Moldavische bevolking gevormd tot een veerkrachtige, flexibele en toekomstgerichte gemeenschap, klaar om de uitdagingen en kansen die voor ze liggen aan te gaan. De huidige president van Moldavië, Maia Sandu, zegt dat ze werken aan de toelating van Moldavië tot Europa, maar ook zij geeft toe dat ze nog een lange weg te gaan hebben.

Ons eerste kijkje in de geschiedenis van Moldavië

We begonnen onze reis door Moldavië in de hoofdstad Chișinău, waar slechts 530.000-700.000 mensen wonen (afhankelijk van wie je het vraagt). De stad ligt zo’n beetje in het midden van dit kleine landje, dat ingeklemd ligt tussen Roemenië en Oekraïne. We deden een rondleiding door de stad met een lokale gids, die ons meteen een inzicht gaf in de zware geschiedenis die dit land heeft doorgemaakt en hoe het klap na klap te verwerken kreeg. Ze delen 1222 km van hun grens met Oekraïne en de Oekraïense oorlog die in 2022 begon, was de laatste klap, waardoor het land opnieuw onder zware druk kwam te staan. Zowel vanwege de angst om het volgende doelwit te zijn, als het nog langer wegblijven van toerisme vanwege de locatie. 

Omdat de bevolking in het land nog steeds erg verdeeld is, heeft de oorlog ervoor gezorgd dat de mensen argwanend zijn geworden over hun eigen buren en wat ze wel en niet kunnen zeggen. We vroegen onze gids naar de algemene mening over de oorlog, en ze werd opvallend stil toen ze antwoordde dat het land er een beetje verdeeld over is. Veel mensen blijven Rusland nog steeds steunen in alles wat ze doen.

Maar ook in de stad Tiraspol, de hoofdstad van Transnistrië, vind je banden met de voormalige Sovjet-Unie. Zoals dit restaurant, dat “terug in de USSR” heet en gevuld is met voorwerpen uit die tijd, met zelfs bediening in oude Sovjet-outfits. De USSR wordt in deze regio nog steeds verheerlijkt.

De regio Gagaoezië

Een andere plek waar we de invloed van Rusland en de voortdurende steun zagen, was op een oude USSR collectieve boerderij in de regio Gagaoezië. Een collectieve boerderij is een collectief gerund samenwerkingsverband, wat betekent dat iedereen zijn steentje bijdraagt en de winst wordt verdeeld. In dit geval was het de hele gemeenschap van de stad Kopcak die samenwerkte. Zowel aan de boerderij zelf, maar ook aan de bouw van een gloednieuwe kerk. Een groot deel van de opbrengst ging terug in de kerk en het hele dorp was betrokken bij zowel de boerderij als de bouw van de kerk. Maar aan de andere kant gaat zo’n collectieve boerderij over gemeenschap, mensen die elkaar door moeilijke tijden heen helpen. Je doet het echt samen. In goede en slechte tijden, dus het vereist veel vertrouwen in de mensen die de boerderij runnen.

Deze boerderij ligt in Gagaoezië, een autonoom gebied dat erkend is als een aparte regio met een eigen politiek systeem. In tegenstelling tot Transnistrië wordt het door Moldavië geaccepteerd als een aparte regio, maar het blijft deel uitmaken van het land. Dit komt door de economische afhankelijkheid van de regio van Moldavië. Maar het was niet hun eerste keuze. Na de val van de USSR in 1991 steunde Gagaoezië de Sovjet-Unie nog steeds en zou het ervoor gekozen hebben om er deel van uit te blijven maken, als dat een optie was geweest. Dit bleek ook tijdens de verkiezingen van 2023, waar een pro-Russische partij won.

Gagaoezië was al een aparte regio voordat het bij Moldavië werd gevoegd en is een regio van etnische minderheden. De regio bestaat uit veel verschillende etniciteiten, voornamelijk Turkmeense volkeren, die al vele jaren in dit geografische gebied wonen. Daarom wilden ze hun onafhankelijkheid van Moldavië behouden, maar Moldavië stemde ermee in om meer aandacht te besteden aan de minderheden, en ze werden het eens over dit autonome gebied als middenweg.

In 2014 werd er echter een referendum gehouden over nauwere banden met Rusland in plaats van integratie in de EU. Het werd gewonnen met een meerderheid van pro-Russische stemmen die zelfs verklaarden onafhankelijkheid te willen als Moldavië lid zou worden van de EU.

Pro-EU Moldavië

Maar er is een andere kant in het land. De kant die heeft geleden onder de heerschappij van de Sovjet-Unie en meer voordelen ziet in toetreding tot de EU dan in het behoud van de status als voormalig USSR-land. Maar ondanks dat, is er geen onderlinge verdeeldheid tussen deze 2 groepen. Hoewel ze elkaars standpunten en voorkeuren misschien niet begrijpen, hebben deze mensen een manier gevonden om vreedzaam naast elkaar te leven.

Dankzij de turbulente geschiedenis van het land, vind je van oudsher een ruime verscheidenheid aan etniciteiten in Moldavië, zoals Roemenen, Bulgaren, Russen en Oekraïners. Inmiddels identificeren de meeste zich simpelweg als Moldaviër, maar velen houden wel trots in hun afkomst en delen daarmee ook tradities die zij van hun voorouders hebben meegekregen. Deze groepen hebben eigenlijk altijd vredig naast elkaar geleefd. In plaats van tegen elkaar te vechten, hebben ze geaccepteerd dat ze dit land delen, en hebben ze besloten om de beste kanten te laten zien van de culturen die hier verenigd zijn. En gezamenlijk vormen zij nu het Moldavische volk. 

Een van de dingen die ik zo geweldig vond aan dit land, is dat niemand elkaar echt de schuld lijkt te geven van hun problemen. Ze zijn zich bewust van de invloeden van de machten in en rondom het land en lijken elkaar hun tegenstrijdige standpunten niet kwalijk te nemen. Ze willen gewoon hun eigen cultuur delen en laten zien waar ze trots op zijn.

En we hadden meerdere gesprekken zoals deze. Een van onze reisgenoten spreekt Russisch en hielp vaak met vertalen. Tijdens een andere heerlijke zelfgekookte maaltijd in onze accommodatie de Eco Village, hadden we een mooi gesprek met de eigenaresse. Ze deelde weer persoonlijke verhalen over de moeilijkheden die zij en haar familie moesten doorstaan door de Sovjet invloeden. Op een gegeven moment vroegen we haar wat ze ervan vond dat we in het Russisch communiceerden. De hoofdtaal in Moldavië is Roemeens, en Russisch is een overblijfsel uit de Sovjettijd.

Ze zei dat taal niet politiek is. Door Russisch te spreken, steunt ze Poetin niet opeens. Integendeel, ze heeft heel duidelijk gemaakt dat ze geen fan is. Maar voor haar was het een manier om contact te maken met mensen met wie ze anders geen contact zou kunnen maken.

De manier waarop deze mensen allemaal hun turbulente geschiedenis lijken om te zetten in iets positiefs, is absoluut inspirerend. En ik kan je verzekeren dat ik mijn deel aan hartverwarmende emotionele momenten heb gehad tijdens deze reis. Mogelijk is dit deels te wijten was aan de rijkelijk vloeiende wijn tijdens de reis. Maar zeker ook door de openheid en oprechte vriendelijkheid van deze mensen.

Wil je een hele pure, maar ontzettend gelaagde, diepgaande cultuur ervaren, die tot nu toe zo onontdekt is gebleven? Dan kan ik je zeker aanraden om Moldavië te bezoeken voordat, voordat het gros aan toeristen het ontdekt. Als er één hidden gem is waar ik ben geweest, dan is het wel Moldavië.